Sözleşmeler hukuku çerçevesinde özel hukuk uyuşmazlıklarının hızlı bir şekilde çözümü için TAHKİM yolu getirilmiştir.
Uyuşmazlık yaşayan taraflar, karşılıklı anlaşmak suretiyle aralarındaki uyuşmazlığı özel kişiler vasıtasıyla çözebilirler. Uyuşmazlığın bu şekilde özel kişiler tarafından incelenip karara bağlanmasına TAHKİM, bu özel kişilere de HAKEM denir.
Hakemler, bağımsız-tarafsız gerçek kişilerdir. Ve yargılama yapmak suretiyle uyuşmazlığı çözerler.
Tahkimin, zorunlu tahkim, ihtiyari tahkim, muvakkat tahkim, milli ve milletlerarası tahkim şeklinde çeşitleri mevcuttur. Kural olarak tahkim, ihtiyari istisnai durumlarda zorunludur.
Sigortacılık Kanunu’nda tahkime ilişkin düzenlemeler yer aldığı gibi 6100 sayılı HMK 407-444 maddelerinde de tahkime ilişkin düzenlemeler yer alır. Her iki tahkim şeklini birbirinden kopuk şekilde değerlendireceğiz.
HMK kapsamında tahkimden söz edebilmek için taraflar arasında yapılmış bir tahkim sözleşmesinin bulunması, uyuşmazlığın yabancılık unsuru taşımaması ve tahkim yerinin de Türkiye olması gerekir. Tahkim sadece tarafların iradelerine tabi olan uyuşmazlıklarda geçerlidir. Tarafları iradelerine bağlı olmayan durumlarda tahkim sözleşmesi yapılamaz. Bununla birlikte tahkim sözleşmesinin yazılı olması, geçerlilik şartıdır.
- Mahkemeye başvurulmuş olması tahkime gitmeye engel değildir.
- Taraflar hakem seçimini serbestçe yapabilirler. Hakem seçimini taraflar üçüncü kişiye de bırakabilirler.
- Tahkimde taraflar eşit hak ve yetkiye sahiptir.
- Bir hakem görev yapacaksa ise hakemin seçildiği; birden çok hakem görev yapacak ise hakemin seçildiği ilk toplantı tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde esas hakkında karar verilir. Bu süre talep halinde mahkemece uzatılabilir.
- 6100 sayılı HMK’da, hakem kararlarına karşı tahkim yeri Bölge Adliye Mahkemesi’nde iptal davası açılabileceği öngörülmüştür.
Sigorta Uyuşmazlıklarında Tahkim
Diğer bir tahkim yolu da Sigorta Tahkimidir.
- Sigorta ettiren veya sigorta sözleşmesinden menfaat sağlayanlar ile riski üstlenen taraf arasında sigorta sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlıklar Sigorta Tahkim Komisyonu tarafından çözülebilmektedir.
- Sigorta Tahkim Komisyonu, Türkiye Sigorta ile Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği bünyesinde oluşturulmuş olup yasal dayanağı Sigortacılık Kanunu 30. maddesidir. Merkezi İstanbul’dur.
- Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurabilmek için uyuşmazlığın mahkemeye ve Tüketici Sorunları Hakem Heyetine götürülmemiş olması gerektir.
- Sigorta Tahkime yapılan başvuru, sigorta raportörleri tarafından en geç 15 gün içinde incelenir ve raportörler tarafından çözülemeyen başvurular, sigorta hakemine iletilir.
- Tahkim sistemine üye olmak isteyenlerden katkı payı alınır; uyuşmazlığın çözümü için Tahkim Komisyonu’na başvuranlar ise başvuru ücreti öder.
- Uyuşmazlık 15.000,00-TL’den fazla ise en az üç sigorta hakeminden oluşan heyet inceleme yapar.
- Sigorta Tahkiminde, Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurabilmek için uyuşmazlık yaşanan sigorta kuruluşunun Sigorta Tahkimi’ne üye olması ve uyuşmazlığa konu olayın üyelik tarihinden sonra meydana gelmesi gerekir.
- Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurabilmek için uyuşmazlığa konu olayla ilgili olarak sigortacılık yapan kuruluşlarca ilgili başvurunun yapılmış olması ve talebin kısmen veya tamamen olumsuz sonuçlanması veya sigortacılık yapan kuruluşun başvuru tarihinden itibaren 15 iş günü içinde yazılı olarak cevap vermemiş olması gerekir.
- Hakemler en geç 4 ay içinde karar verirler. Bu süre tarafların açık ve yazılı rızası ile uzatılabilir.
Sigortacılık Kanunu’nda yer alan tahkim sistemi ile HMK’da yer alan tahkimi birbirinden ayıran en önemli fark, sigortacılıkta taraflar arasında tahkim anlaşmasının varlığının aranmamasıdır.
- Sigortacılık Kanunu’nun 30. maddesine göre, Sigorta Hakemlerinin verdiği karara karşı, bildirim tarihinden itibaren 10 gün içinde itiraz olanağı tanınmıştır. İtiraz halinde 3 kişilik itiraz hakem heyetince dosyanın ön incelemesi yapılır ve sigorta hakemi tarafından verilen karar yerinde görülmezse kaldırılabilir. İtiraz hakem heyeti kararını en geç 2 ay içinde vermelidir.
- 000,00-TL’ye kadar verilen kararlar kesin, 5.000,00-TL ile 40.000,00-TL arasındaki uyuşmazlıklara verilen kararlara karşı öncelikle itiraz hakem heyetine itiraz edilir. İtiraz üzerine 40.000,00-TL ve üzeri uyuşmazlıklar ise temyize tabidir.
- Kanun koyucu, sigorta tahkim kararları bakımından istinaf değil, temyiz yolunu düzenlemiştir.
Yargıtay İçtihatları Birleştirme Hukuk Genel Kurulu’nun 2019/46 E. 2020/1 K. ve 19.06.2020 tarihli kararına göre de, “5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’nun 30. maddesi ile kurulan Sigorta Tahkim Komisyonu’nun İtiraz Hakem Heyeti’nin Bölge Adliye Mahkemesi’nin faaliyete başladığı 20.07.2016 tarihinden sonra itiraz üzerine verilen kararları temyiz kanun yoluna tabidir.”
