5. YARGI PAKETİ NELERİ İÇERİYOR? ÇOCUK TESLİMİ ARTIK NASIL GERÇEKLEŞECEK?
24 Kasım 2021 tarihinde Meclisin de onayıyla kabul edilen 5. Yargı Paketi birçok yenilik ve farklı uygulamaları beraberinde getirdi. 30 Kasım 2021’de resmi gazetede yayınlanan yeni yargı paketi ile uzun zamandır tartışmalı ve uygulamada sıkıntılı durumlara sebebiyet veren ‘Çocuk Teslimi’ ile ilgili yeni düzenlemelere yer verildi. İlgili yargı paketi, çocuk teslimi sırasında çocukların bir icra konusu olmasının, bir malvarlığı statüsünde sayılmasının önlenmesini amaçlayarak yeni bir dönemin sayfalarını araladı.
ÇOCUK TESLİMİ İÇİN HANGİ BİRİME BAŞVURULUR? İCRA YOLUYLA ÇOCUK TESLİMİ SONA ERDİ Mİ?
Yeni düzenleme ile çocuğun velayetine sahip olmayan ebeveyn, Adalet Bakanlığı çatısı altında görevli Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü’ne lehine verilmiş ilam veya tedbir kararı ile birime başvurur. Gerekli işlemler bu birim tarafından gerçekleştirilir.
-Eski Uygulamada Nasıldı? Çocuk ile iletişime geçebilmek için Mahkeme tarafından alınmış ilam veya tedbir kararı velayete sahip olmayan ebeveyn tarafından İcra Müdürlüğüne veriliyor işlemleri İcra Müdürlüğü gerçekleştiriyordu.
ÇOCUK TESLİMİ NASIL GERÇEKLEŞTİRİLİR?
Yeni düzenleme ile çocuk teslimini isteyen ve çocuğuyla kişisel iletişim kurması engellenen velayete sahip olmayan ebeveyn Adalet Bakanlığı çatısı altında görevli Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü’ne ilam veya tedbir kararı ile başvurur. Verilen ilam veya tedbir ile Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü, başvurunun ardından çocuğun velayetine sahip tarafa söz konusu çocuğu yine kendi birimleri tarafından belirlenmiş kreş, okul veya yine bu birim tarafından belirlenmiş çocuğun kendisini ait hissedip yadırgamayacağı yerlere teslim etmesini bildirilir. Ebeveyn teslim işlemini reddederse reddeden tarafa bu sefer çocuğun teslimi ile ilgili bir teslim emri gönderilir.
Teslim emrinde;
- Müdürlük tarafından belirlenen gün ve saatte çocuğu emirde belirtilen yere getirmek zorunda olduğu.
- Çocuğu emirde belirtilen yere getirmesine engel teşkil edecek derecede haklı bir mazereti varsa teslim gününden önce müdürlüğe bildirimde bulunarak çocuğun müdürlükçe alınmasını talep etmesi gerektiği.
- Çocuğu getirmez veya haklı mazereti nedeniyle müdürlükçe alınmasını talep etmezse, çocuğun, uzman veya öğretmen marifetiyle gerekirse kolluktan yardım alınarak ve zor kullanılarak teslim alınacağı.
- Emrin gereğinin yerine getirilmemesi hâlinde disiplin hapsiyle cezalandırılacağı.
- Müdürlükçe yapılan iş ve işlemlere karşı, öğrenme veya tebliğ tarihinden itibaren bir hafta içinde, işlemi yapan müdürlüğün bulunduğu yer aile mahkemesine şikâyette bulunabileceği.
Yapılan bildirimde velayete sahip ebeveynin çocuğu belirli tarihte belirlenen uygun yerlere getirmesi tebliğ edilir. Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü’nce belirlenen bu yerler genellikle kreş ve okul gibi çocuğun kendisini yabancı hissetmeyeceği yerlerden seçilir. Velayete sahip ebeveyn yine işlemleri yapmaya yanaşmazsa kolluk kuvvetlerinden yardım alınır. Bu işlemler gerçekleşirken yardımcı olması kaydı ile psikologlar, pedagoglar, sosyal çalışmacılar ve rehber öğretmenler görevlendirilir. Uzman pedagog ve psikologların bulunmadığı yerlerde öğretmenler görev alabilir.
-Eski Uygulamada Nasıldı? Eski uygulamada çocuk teslimi İcra Müdürlüklerince Mahkeme ilamının icra yoluyla takibe konulması ile yine İcra Memurları tarafından gerektiğinde kolluk kuvvetlerinin de iştiraki ile çocuk zorla teslim alınmaktaydı. Yeni sistemden farklı olarak icra memurlarının yaptıkları işlemler yanlış müdahaleler sonucunda sıkıntılı durumlar yaşatmakta icra müdürlüklerinin de iş yüklerini bir hayli arttırmaktaydı. Çocuğun bir borç, bir malvarlığı olarak görülebildiği eski sistemde çocukların da psikolojisi bu durumdan etkilenmekte ve kolluk kuvvetlerinin zorlaması ile alındığı günleri unutması kolay olmamaktaydı. Yaşanılan zor durumlar çocukların psikolojisinde derin yaralar bırakabiliyordu.
ÇOCUK TESLİMİ İÇİN MASRAF YAPMAK VE HARÇ YATIRMAK GEREKİYOR MU ?
Yeni torba kanunun getirdiği yeniliklere binaen çocuğu kendisine gösterilmeyen ebeveynin, çocuğun teslimi ve gerekli işlemlerin talebi için herhangi bir masraf, harç veya yolluk yatırmasına gerek yoktur. Çocuk teslimi isteyen velayete sahip olmayan taraf herhangi bir masraf yapmadan işlemlerin gerçekleşmesi için başvuruda bulunabilir. Yapılan masraflar Adalet Bakanlığının bütçesinden karşılanır.
-Eski Uygulamada Nasıldı? Eski uygulamada çocuğuyla kişisel ilişki kurmak istemesine karşılık velayete sahip tarafın çocuğu kendisine teslim etmemesi halinde teslim talebinde bulunan kişi için icra müdürlüklerince yapılan takip sonucunda yapılan masraflar, alınan harç ve yol giderleri ayrıca uzman ücreti için toplamda 600TL ile 1000 TL arasında masraf çıkmakta ve her teslim işlemi için ayrıca bu masraflar ödenmek zorundaydı.
ÇOCUĞU TESLİM ETMEYEN KİŞİYE CEZA UYGULANIR MI ?
Velayeti elinde bulunduran ebeveyn eğer çocuğu teslim etmekten kaçınırsa veya diğer ebeveyn ve çocuğun kişisel iletişim kurmasına engel olursa çocukla iletişim kurması engellenen ebeveyn durumu Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü’ne bildirir. Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü bu konu ile ilgili bir tutanak hazırlar ve kendi bulunduğu yer Aile Mahkemesine tutanağı teslim ederek şikâyette bulunur.
Tutanakla yapılan şikâyete göre eğer velayete sahip ebeveyn teslim şartlarını yerine getirmiyor ise Aile Mahkemesi tarafından ‘3 Aylık’ disiplin hapsi tazyiki ile cezalandırılabilir. Gerekli işlemler ve cezaların takibi Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından gerçekleştirilir. Şikâyetin süresi tebliğden veya durumun öğrenilmesinden itibaren 1 Aylık süreye tabidir.
Çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair ilam ya da tedbir kararlarının yerine getirilmesine ilişkin teslim emrini uygulamayanlar ile emrin gereğinin yerine getirilmesini engelleyenler, bir ay içinde yapılacak şikâyet üzerine, 3 günden 10 güne kadar disiplin hapsiyle cezalandırılır. Kişisel ilişki kurulmasına engel olmaya örnek olarak çocuğu teslim ettikten sonra birtakım rahatsızlıklar verilerek çocukla ebeveyn arasında ki ilişkinin kesilmesi örnek gösterilebilir.
Verilen cezalar 2 yıl içinde uygulanır.
Gerekli görüldüğü yerlerde ceza olarak velayetin değiştirilerek karşı tarafa verilmesi kararı alınabilir.
ÇOCUĞU TESLİM ALAN KİŞİ ÇOCUĞU GERİ VERMEZSE NE OLUR?
Velayete sahip olmayan ebeveyn, çocuk ile görüştükten, zaman geçirdikten sonra çocuğu geri vermez ise çocuğu geri teslim etmeyen velayete sahip olmayan kişi 1 ay içinde yapılacak şikâyet ile Aile Mahkemesi tarafından 3 ay hapis tazyiki cezasına hükmolunabilir. Bu hükmün kesinleşmesiyle beraber hükmün takibini Cumhuriyet Başsavcılıkları gerçekleştirir.
ÇOCUK TESLİMİ İLE İLGİLİ YAPILAN İŞLEMLERE KARŞI ŞİKÂYET YOLU?
Çocuk teslimi ile ilgili işlemler yukarıda anlatıldığı üzere Adalet Bakanlığı çatısı altında görevli Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü’nce işleme alınır. Müdürlüğün yaptığı işlemlere ve verilen kararlara karşılık, işlemin öğrenilmesi veya tebliğ edilmesi tarihinden itibaren 1 haftalık süre içinde işlemi yapan müdürlüğün bulunduğu yerde ki Aile Mahkemesine şikâyette bulunulabilir.
Şikâyet üzerine verilen kararlara karşılık ise yine tebliğ tarihinden sonra 1 hafta içerisinde Aile Mahkemesine itirazda bulunulabilir. İtiraz merci 1 haftalık süre içinde cevap vermek zorunda itirazı yerinde görürse esas hakkında karar verir. İtirazlara karşılık verilen kararlar kesindir.