Öncelikle “İnfaz” kelimesinin tanımını yapmak gerekirse; infaz sözlük anlamıyla “yerine getirme” demektir. İnfaz, Mahkemelerce verilen ve kesinleşen ceza ve güvenlik tedbirlerinin yerine getirilmesini ifade eden bir kavramdır.
Koşullu salıverme: Cezasının bir kısmı cezaevinde infaz edilen hükümlünün iyi halden yararlanarak cezasının kalan kısmını dışarıda belli şartlara uyarak geçirmesini sağlayan bir sistemdir.
Denetimli serbestlik: Ceza almış olan hükümlünün toplum içinde denetim ve takibinin yapıldığı, iyileştirilmesi ve topluma kazandırılması için ihtiyaç duyulan her türlü hizmet, program ve kaynakların sağlandığı alternatif bir ceza ve infaz sistemidir.
A- Yeni İnfaz Yasası İle Birlikte Koşullu Salıverme;
Koşullu Salıverilme oranı 2/3’ten 1/2’ye (%67’den %50’ye) indiriliyor.
Süreli hapis cezası olanlar cezalarının yarısını infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıvermeden yararlanabileceklerdir.
Yeni düzenleme ile getirilen koşullu salıverme oranı her suç bakımından uygulanmayacaktır.
İstisna Suçlar:
- Kasten Öldürme suçları (TCK 81, 82, 83)
- İşkence suçu (TCK 94 ve 95)
- Eziyet suçu (TCK 96)
- Cinsel saldırı (TCK 102/1)
- Reşit olmayanla cinsel ilişki (TCK 104/1)
- Cinsel taciz (TCK 105)
- Devletin sırlarına karşı suçlar (TCK 326-339 arası)
- Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar
- Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar (TCK 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138)
- Mükerrirler (TCK 58)
Yukarıda sayılan suçlar bakımından 2/3 ‘lük koşullu salıverme oranı uygulanacaktır.
Çocuklar için istisna suçlar:
- Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar (TCK 102, 103, 104, 105)
- Uyuşturucu suçları (TCK 188)
- Terör suçları (3713 sayılı TMK uygulananlar)
- Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar
Yukarıda sayılan suçlar bakımından da 2/3 ‘lük koşullu salıverme oranı uygulanacaktır.
Diğer Suçlar için:
- Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar (TCK 102/2, 103, 104/2-3)
- Uyuşturucu suçları (TCK 188)
- Terör suçları (3713 sayılı TMK uygulananlar)
Yukarıda sayılan suçlar bakımından ise 3/4 ‘lük koşullu salıverme oranı uygulanacaktır.
B- Yeni İnfaz Yasası İle Birlikte Denetimli Serbestlik;
– (5275 sayılı CGTİHK 105/A maddesi gereği); Koşullu salıverilme için ceza infaz kurumlarında geçirmeleri gereken sürenin beşte dördünü ceza infaz kurumunda geçiren ve açık ceza infaz kurumunda veya çocuk eğitim evinde bulunan iyi halli hükümlülerin talebi halinde, cezalarının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına, ceza infaz kurumu idaresince hazırlanan değerlendirme raporu dikkate alınarak, hükmün infazına ilişkin işlemleri yapan Cumhuriyet başsavcılığının bulunduğu yer infaz hâkimi tarafından karar verilebilir. Bu fıkra uyarınca denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infaz süresi üç yılı geçemez.
Denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezanın infazında koşullu salıverilme için ceza infaz kurumlarında geçirmeleri gereken sürenin (4/5)’ inin cezaevinde geçirilmesi gerekir. Yani koşullu salıverilmeye esas alınacak sürenin (1/2’nin) (1/5)’ni Denetimli Serbestlikte geçirilmesi mümkün olacaktır. Hükümlü Denetimli Serbestlikten en fazla üç yıl süre ile faydalanabilecektir.
(5275 sayılı CGTİHK 105/A-3 maddesi gereği)
(3) Yukarıdaki fıkralarda düzenlenen infaz usulünden;
- a) Sıfır-altı yaş grubunda çocuğu bulunan kadın hükümlüler,
- b) Maruz kaldıkları ağır bir hastalık, engellilik veya kocama nedeniyle hayatlarını yalnız idame ettiremeyen hükümlüler,
koşullu salıverilme için ceza infaz kurumlarında geçirmeleri gereken sürenin beşte üçünü ceza infaz kurumunda geçirmeleri ve diğer şartları da taşımaları halinde yararlanabilirler. Ağır hastalık, engellilik veya kocama hâli, Adlî Tıp Kurumundan alınan veya Adalet Bakanlığınca belirlenen tam teşekküllü hastanelerin sağlık kurullarınca düzenlenip Adlî Tıp Kurumunca onaylanan bir raporla belgelendirilmelidir. Bu fıkra uyarınca denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infaz süresi dört yılı geçemez.
0-6 yaş grubunda çocuğu bulunan kadın hükümlüler, ağır bir hastalık, engellilik veya kocama nedeniyle hayatlarını yalnız idame ettiremeyenler, koşullu salıverilme için ceza infaz kurumlarında geçirmeleri gereken sürenin 3/5’ni cezaevinde geçirmelidir. Denetimli serbestlikten en fazla dört yıl süre ile faydalanabilecektir. (Ağır hastalık, engellilik veya kocama hâli, ATK’dan alınan veya Adalet Bakanlığınca belirlenen tam teşekküllü hastanelerin sağlık kurullarınca düzenlenip ATK’nın onayladığı bir raporla belgelendirilmelidir)
Bu yeni yasanın yürürlüğe girmesinden sonra, Hükümlülerin cezalarında, (1/2) şartla tahliye indirimi ve (1/5) oranında nispi denetimli serbestlik indirimi uygulanacaktır. Bu yasadan sonra, cezası olan kişinin cezaevinde hiç yatmaz durumu ortadan kalkmış olacaktır. Yani hükümlü aldığı hapis cezasının %40’ını cezaevinde yatacaktır.
Örneğin; 10 yıl hapis cezası olan, (İstisnaların dışında olan suçlardan ise)
(1/2) şartla tahliye indirimi uygulanarak, 10 yılın (1/2)si 5 yıl, İnfaz kurumunda geçirmeleri gereken süre (4/5) olarak uygulanacak.
5 yıl’a (1/5) denetimli serbestlik indirimi uygulanınca, 5 yılın (1/5)’i 1 yıl eder. (Bu kişi 1 yıl denetimli serbestlikte kalacak)
5 yıl – 1 yıl = 4 yıl ceza infaz kurumunda yatacaktır. (10 yıl cezası olan 4 yıl cezaevinde yatacaktır.)
Önceden herkese uygulanan 1 yıl denetimli serbestlik maktu halden nisbi hale getirilmiştir. (1/5)’lik nisbi oran getirilmiştir.
Ayrıca denetimli serbestlikten kişi ancak en fazla 3 yıl yararlanabilecektir.
C- 30.03.2020 Tarihine Kadar İşlenen Suçlar Bakımından İnfaz, Koşullu Salıverilme ve Denetimli Serbestlik
5275 sayılı CGTİHK Geçici 6/1. maddesi gereği
- Bazı süreli hapis cezaları için Koşullu Salıverilme oranı 2/3’ten 1/2’ye (%67’den %50’ye)
- Denetimli Serbestlik süresi 1 yıldan 3 yıla çıkarılıyor. (Bir defaya mahsus olmak üzere)
Yeni düzenleme ile getirilen koşullu salıverme ve denetimli serbestlik halleri her suç bakımından uygulanmayacaktır.
Aşağıda sayılı suçları işleyen hükümlüler Yeni İnfaz Yasası ile getirilen 1/2 Koşullu Salıverme (İnfaz) Oranından ve 3 yıllık Denetimli Serbestlik süresinden yararlanamayacaklardır.
- Kasten öldürme suçu (madde 81, 82, 83)
- Altsoya, üstsoya, eşe veya kardeşe ya da beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumunda bulunan kişiye karşı işlenen kasten yaralama ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu
- Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu (madde 87, ikinci fıkra, dördüncü bent),
- İşkence suçu (m.94, 95),
- Eziyet suçu (m.96),
- Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar (madde 102, 103, 104, 105),
- Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar: Haberleşmenin gizliliğini ihlal, kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması, özel hayatın gizliliğini ihlal, kişisel verilerin hukuka aykırı olarak kaydedilmesi, verileri hukuka aykırı olarak ele geçirme ve yayma, verileri yok etmeme (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138),
- Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal veya ticareti (madde 188),
- Devletin güvenliğine karşı suçlar (örgüt üyeliği suçu dâhil),
- Anayasal düzene karşı suçlar,
- Milli savunmaya karşı suçlar,
- Devlet sırlarına karşı suçlar,
- 3713 sayılı TMK (Terörle Mücadele Kanunu) kapsamına giren suçlar,
- Koşullu salıverilme hakkı geri alınan hükümlüler (infazı yananlar) aynı hüküm nedeniyle.
- Mükerrer suç işleyenler (tekrar suç işleyenler)
Bu yasadan önce;
(671 sayılı KHK ile (5275 sk. Geçici 6/1. Maddenin önceki hali) ile, 01.07.2016 tarihinden önce işlenen suçlarda, istisna olarak belirtilenler suçlar hariç,
(1/2) şartla tahliye indirimi ve 2 yıl denetimli serbestlikten yararlanıyordu.
4 yıl veya 4 yıldan az hapis cezası olan bir hükümlü; (1/2) şartla tahliye indirimi ve 2 yıl denetimli serbestlik uygulanarak ceza evinden çıkıyordu. Açığa ayrılma yönetmeliği gereği 3 gün cezaevinde yatıyor, İnfaz Hakiminin vereceği denetimli serbestlik kararı ile cezaevinden çıkıyordu.
Bu yeni yasa ile birlikte;
5275 sk. Geçici 6/1. Maddenin sonraki yeni hali ile,
Bu Yeni İnfaz Yasası ile 5275 sayılı CGTİHK nun geçici 6/1. maddesinde değişiklik yapılarak (1/2) şartla tahliye indirimi ve Denetim süresi “1” yıldan “3” yıla çıkarılmıştır.
6 yıl veya 6 yıldan daha az hapis cezası olan bir hükümlü; (Geçici 6. maddede sayılan istisna suçlar hariç ve suç tarihi 30.03.2020 den önce olan hükümlüler için),
6 yıl Hapis (1/2) şartla tahliye indirimden yararlanacak,
6 yılın (1/2)’si = 3 yıl Hapis.
3 yıl da Denetimli serbestlikten yararlanacak. İnfaz Hakiminin vereceği denetimli serbestlik kararı ile cezaevinden çıkacaktır.
D- Yeni İnfaz Yasasında Çocuklu Kadın Ve Yaşlılar İçin Farklı Bir Düzenleme De Bulunmaktadır. Buna göre;
30.03.2020 Tarihine Kadar İşlenen Suçlar Bakımından
- Kasten öldürme suçu(madde 81, 82, 83)
- Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar(madde 102, 103, 104, 105)
- Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar(madde 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138),
- Devletin güvenliğine karşı suçlar (örgüt üyeliği suçu dâhil),
- Anayasal düzene karşı suçlar,
- Milli savunmaya karşı suçlar,
- Devlet sırlarına karşı suçlar,
- 3713 sayılı TMK (Terörle Mücadele Kanunu) kapsamına giren suçlar,
Hariç olmak üzere, Sıfır-altı yaş grubu çocuğu bulunan kadın hükümlüler ile yetmiş yaşını bitirmiş hükümlüler hakkında uygulanan 2 yıllık denetimli serbestlik süresi, 4 yıla çıkarılmıştır. Yani bu grupta yer alan 4 yıl hapis cezası kalan kişiler diğer koşulları da tamamlamak koşuluyla cezaevinden tahliye olabileceklerdir.
E- Yeni İnfaz Yasası ile Çocuk Hükümlüler İçin De Yeni Bir Düzenleme Getirilmiştir
30.03.2020 Tarihine Kadar İşlenen Suçlar Bakımından, tabi olduğu infaz rejimine göre belirlenen koşullu salıverme süresinin hesaplanmasında, hükümlünün 15 yaşını dolduruncaya kadar ceza infaz kurumunda geçirdiği 1 gün 3 gün olarak; 18 yaşını dolduruncaya kadar ceza infaz kurumunda geçirdiği 1 gün 2 gün olarak dikkate alınacaktır.
F- Yeni İnfaz Yasası ile Hapis Cezalarının Hafta Sonu Ve Geceleyin Ceza İnfaz Kurumunda Çektirilmesine İlişkin Süreler Değiştirilmiştir
İnfaz Hâkimi, hükümlünün talebi üzerine kasten işlenen suçlarda toplam 1 yıl 6 ay (eski süresi 6 ay), taksirle öldürme suçu hariç olmak üzere taksirle işlenen suçlarda ise toplam 3 yıl veya daha az süreli hapis cezasının,
- Her hafta Cuma günleri 19.00’da girmek ve Pazar günleri aynı saatte çıkmak suretiyle hafta sonları,
- Hafta sonları hariç, her gün 19.00’da girmek ve ertesi gün saat 07.00’da çıkmak suretiyle
Ceza infaz kurumlarında çektirilmesine karar verebilir.
G- Yeni İnfaz Yasası ile Konutta Hapis Süreleri Arttırılmıştır
Mahkûmiyete konu suç nedeniyle doğmuş zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tanzim suretiyle tamamen giderilmesine dair hukuki sorumluluklar saklı kalmak üzere;
- Kadın, çocuk veya altmış beş yaşını bitirmiş kişilerin mahkûm oldukları toplam 1 yıl,
- Yetmiş yaşını bitirmiş kişilerin mahkûm oldukları toplam 2 yıl,
- Yetmiş beş yaşını bitirmiş kişilerin mahkûm oldukları toplam 4 yıl,
Veya daha az süreli hapis cezasının konutlarında çektirilmesine İnfaz Hâkimi tarafından karar verilebilir.
H- Yeni İnfaz Yasası ile Yeni Doğum Yapmış Kadınların İnfazlarının Ertelenmesi ve Konutta Hapis Süreleri Arttırılmıştır
Eski düzenlemeye göre yeni doğum yapmış kadın hükümlünün doğurduğu tarihten itibaren “6 aylık” sürenin geçmeme şartı “1 yıl 6 ay” olarak arttırılmıştır. Yani yeni doğum yapmış kadın hükümlünün 6 aylık infaz ertelemesi, 1 yıl 6 ay olarak değiştirilmiştir.
- Doğurduğu tarihten itibaren 6 ay geçen ve toplam 3 yıl veya daha az süreli hapis cezasına mahkûm olan ya da adli para cezası infaz sürecinde hapis cezasına çevrilen hükümlü kadınların cezasının konutlarında çektirilmesine İnfaz Hâkimi tarafından karar verilebilir. Bu talep için kadının doğurduğu tarihten itibaren 1 yıl 6 ay geçmemiş olması gerekir.
İ- Yeni İnfaz Yasası ile Belli Şartlardaki Kişiler İçin İnfazın Ertelenmesi Süre Arttırılmıştır
5275 Sayılı İnfaz Yasasının 17. Maddesi şu şekildedir;
- Madde: (1) Kasten işlenen suçlarda üç yıl, taksirle işlenen suçlarda ise beş yıl veya daha az süreli hapis cezalarının infazı, çağrı üzerine gelen hükümlünün istemi üzerine, Cumhuriyet Başsavcılığınca ertelenebilir.
(2) Erteleme, her defasında bir yılı geçmemek üzere en fazla iki kez uygulanabilir.
(3) Erteleme süresi içinde, hükümlü hakkında kasten işlenen bir suçtan dolayı kamu davası açılması hâlinde, erteleme kararı kaldırılarak ceza derhal infaz olunur.
(4) Birinci fıkrada belirtilen hapis cezalarının infazına başlanmış olsa bile, hükümlünün yükseköğrenimini bitirebilmesi, ana, baba, eş veya çocuklarının ölümü veya bu kişilerin sürekli hastalık veya malullükleri nedeniyle ailenin ticari faaliyetlerinin yürütülebilmesinin veya tarım topraklarının işlenebilmesinin imkânsız hâle gelmesi veya hükümlünün hastalığının sürekli bir tedaviyi gerektirmesi gibi zorunlu ve çok ivedi hâllerde, Cumhuriyet Başsavcılığınca altı ayı geçmeyen sürelerle hapis cezasının infazına ara verilebilir. Ancak bu ara verme iki defadan fazla olamaz.
Yeni infaz yasası ile maddenin 4. Fıkrasına; “gelmesi veya” ibaresinden sonra “hükümlünün eş veya çocuklarının sürekli hastalık veya malullükleri nedeniyle bakıma muhtaç olmaları ya da” ibaresi eklenmiştir. Ayrıca fıkradaki 6 aylık ibaresi de 1 yıl olarak değiştirilmiştir. Yani bu durumda olan hükümlülerin infazları 1 yıl süre ile ertelenebilecektir.
I- COVİT-19 (CORONAVİRÜS) Salgın Hastalığı Nedeniyle İzinli Sayılacak Olan Hükümlüler;
Yeni İnfaz yasasında Covit-19 (Corona Virüsü) Salgın Hastalığının Ülkemizde görülmesi sebebiyle bir takım önlemler alınmış ve hükümlüler izinli sayılmışlardır. Bunlar şu şekildedir;
- Açık Ceza İnfaz Kurumunda bulunanlar hükümlüler
- Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda bulunup da Açık Ceza İnfaz Kurumlarına ayrılmaya hak kazanan hükümlüler,
- 105/A maddesi kapsamında denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezasının infazına karar verilen hükümlüler,
- Madde ve diğer kanun uyarınca denetimli serbestlik tedbirinden yararlanan hükümlüler
31.05.2020 tarihine kadar izinli sayılmışlardır.
Ayrıca salgının devam etmesi halinde bu süre, Sağlık Bakanlığının önerisi üzerine Adalet Bakanlığı tarafından her defasında iki ayı geçmemek üzere iki kez uzatılabilecektir.
J- Suç Tarihi 30.03.2020 Tarihinden Sonra, Ancak Yeni İnfaz Yasasının Resmi Gazetede Yayınlanmasından Önce İşlenen Suçlarda;
(5275 sayılı CGTİHK Geçici 9/1. maddesi gereği)
GEÇİCİ MADDE 9- (1) Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce işlenen suçlar nedeniyle verilen mahkumiyet kararları bakımından, 105/A maddesinin uygulanmasına ilişkin olarak, bu maddeyi ihdas eden Kanunla söz konusu maddede yapılan değişiklikten önceki ve sonraki hükümler bir bütün olarak ayrı ayrı değerlendirilir ve hükümlünün lehine olan düzenleme uygulanır. 105/A maddesinin değişiklikten önceki hükümleri değerlendirilirken, birinci fıkrasının (a) bendinde ve ikinci fıkrasında belirtilen altı aylık süre şartı ile birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen cezanın belirli bir süre infaz edilmesine ilişkin şart uygulanmaz.
TCK 7/3. Maddesi son derece önemlidir. Burada “Şartla tahliye, erteleme, tekerrür hariç, infaz rejimine ilişkin hükümlerin derhal uygulanacağı” belirtilmektedir. Kanunun bu hükmü şartla tahliyede lehe kanun hükmünün geçerli olacağını belirtmektedir.
Şartla tahliyede lehe kanun hükmü geçerli olduğundan, hükümlünün işlediği suçun suç tarihindeki infaz kanununa göre yatacağı süre hesaplanır, yine hükümlünün yakalanıp ceza evine alındığı tarihte yürürlükte olan infaz kanununa göre müddetnamesi (Süre Belgesi) yapılarak yatacağı süre hesaplanır. Ayrıca suç tarihi ile yakalandığı tarih arasında çıkmış bir infaz yasası varsa buna göre de müddetnamesi hesaplanır. Sonuçta şartla tahliye açısından hükümlünün en lehine olan infaz kanunu uygulanır ve buna göre müddetname yapılarak hükümlü ceza evinde yatırılır. Şartla tahliye hesaplanırken geçici 9. Madde de belirtildiği üzere, önceki ve sonraki hükümler bir bütün olarak ayrı ayrı değerlendirilir ve hükümlünün lehine olan düzenleme uygulanır.
Ayrıca, Denetimli Serbestlik süresini belirten 105/A maddesinin değişiklikten önceki hükümleri değerlendirilirken, birinci fıkrasının (a) bendinde ve ikinci fıkrasında belirtilen altı aylık süre şartı ile birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen cezanın belirli bir süre infaz edilmesine ilişkin şart uygulanmaz. Sonuçta hükümlünün ceza evinde kalacağı süre hesaplanırken şartla tahliye ve denetim süresi dikkate alınarak lehine olan belirlenip buna göre hareket edilecektir.
