İŞ MAKİNELERİNİN HACZİ İŞ MAKİNELERİ HACZEDİLEBİLİR Mİ ?
İcra ve İflas Kanunu (İİK) m. 82’de haczedilemeyecek mal ve haklar düzenlenmiştir. 82. Maddenin 4. Bendinde Borçlu çiftçi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan arazi ve çift hayvanları ve nakil vasıtaları ve diğer eklenti ve ziraat aletleri; değilse, sanat ve mesleki için lüzumlu olan alet ve edevat ve kitapları ve arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye erbabının geçimlerini temin eden nakil vasıtalarının haczedilemeyeceği belirtilmiştir.
Bu bent gereğince haczedilemeyecek malların kapsamını tayin edebilmek için “meslek” kavramıyla “teşebbüs” kavramını ayıracak kıstasların açıklanması gerekir . Çünkü borçlu “meslek sahibi” sayıldığı takdirde , bu mesleği ile ilgili alet , edevat ve kitapları haczedilemeyecek , tersine bir “teşebbüs sahibi” sayıldığı zaman , bu teşebbüsün malları , sermaye sayılarak haczedilebilecektir . (Hukuk Genel Kurulu’nun 02.12.1972 tarih , 1972/572-974 sayılı kararı)
Genel kabule göre bir kimsenin kişisel çalışma faaliyetinin , gelir sağlayan diğer unsurlara (yabancı iş gücüne ve sermayeye) oranla üstün durumda olması halinde bir meslek , aksi halde ticari veya sınai bir teşebbüs söz konusudur . Örnek verecek olursak , avukatın kitapları , arzuhalcinin yazı makinesi , terzinin dikiş makinesi haczedilemez . Buna karşılık borçlunun işletmesi için kullandığı aletler haczedilebilir. Sinemacının sinema makineleri , nakliyecinin veya taksicinin otomobili veya kamyonu , büyük çiftçinin traktörü , fabrikatörün iş makineleri haczedilebilir mallar arasında sayılır. (12. H.D. 15.01.2001, E. 2000/19967, K. 2001/63)
Yukarıda izah edilen sebeplerle ve Yargıtay kararları doğrultusunda iş makinelerinin teşebbüsün malları , sermayesi sayılarak haczedilebilir oldukları söylenebilir.
İŞ MAKİNELERİNİN İLGİLİ SİCİLE TESCİLİ NASIL GERÇEKLEŞİR ?
Bazı taşınır malların özellikleri gereği taşınmazlarda olduğu gibi özel bir sicile kaydı gerekmektedir Bu menkul mallar için tutulan sicillere , Taşıtlar için Trafik Tescili, Gemiler için Bakanlığa bağlı Gemi Sicili, İş Makineleri için Ticaret Sicili ve Ziraat Odaları örnek gösterilebilir .
İş Makinelerinin Tescili İle İlgili Esaslar m.4’e göre İş makineleri “Yol inşaat makineleri ile benzeri tarım, sanayi, bayındırlık, milli savunma ile çeşitli kuruluşların iş ve hizmetlerinde kullanılan; iş amacına göre üzerine çeşitli ekipmanlar monte edilmiş; karayolunda insan, hayvan, yük taşımasında kullanılamayan motorlu araçları” ifade etmektedir . 6085 sayılı Yasa’nın 22/C-2 ve Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin 29/a-4-2. maddeleri uyarınca, iş makineleri, Ticaret ve Sanayi Odası’na tescili zorunlu araçlardandır.
Tescil edilen araçların, “Tescil Belgesi” ve “Tescil Plakası” alması da zorunludur. İş makinesi türünden araçların tescilleri; Özel veya tüzelkişilere ait olanlardan; tarım kesiminde kullanılanlar ziraat odalarınca, tarım kesiminde kullanılanların dışında kalan ve sanayi, bayındırlık ve diğer kesimlerde kullanılanların tescilleri, üyesi oldukları ticaret, sanayi veya ticaret ve sanayi odalarınca, yapılır, belge ve plakaları verilir.
İŞ MAKİNELERİNİN HACZİ NASIL GERÇEKLEŞİR ?
Taşınmazların haczinde , haciz işlemleri icra memurunun taşınmaz siciline göndereceği bir müzekkere ile başlar . Tapu memurlarınca haciz tapu kaydına işlenir ve yapılan haciz aleni hale gelir . Ardından borçlu ve ilgililere haber verilir Sonrasında taşınmaz için kıymet takdiri yapılır ve taşınmazın satışı gerçekleşir . Taşınırların haczi ise genel olarak fiili haciz şeklinde gerçekleşir .
Taşınırın bulunduğu yere gidilerek kıymet takdiri yapılır ve mevcut mal muhafaza altına alınır . .2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 20. Maddesine göre araçların satış ve devirlerinin geçerli olabilmesi için sahiplik belgesi esas alınarak noter veya trafik şube büroları aracılığıyla yapılması zorunludur. Bunun dışında yapılan her türlü satış ve devirler geçersizdir.
Bu sebeple kara taşıtlarının sicil kayıtları , araç üzerindeki ayni hak tesis ve devirleri açısından büyük öneme sahiptir . Yargıtay’ın ifadesiyle , kanun araçların sicil kaydına “mülkiyet belgesi” değeri vermiştir. O halde taşınırlarda zilyetliğin mülkiyete karine teşkil etmesi trafik siciline kayıtlı kara taşıt araçları bakımından cari değildir.
Sicile kaydı zorunlu olanların iş makinelerinin satışı gayrimenkul veya araç satışına benzer hükümlere tabidir İş makinelerinin haczinin yapılış şeklini inceleyecek olursak haciz konusu iş makinesinin sicile kaydı yoksa İİK gereği satış işlemi hemen gerçekleşir . Mevcut iş makinesi sicile kayıtlı ise haciz işlemleri keyfiyetin Ticaret Sicil Memurluğu’na bildirilmesiyle başlar. İcra dosyasında alacaklı sıfatında olan kişi veya vekilinin talebiyle İcra müdürü Ticaret Sicil Müdürlüğüne müzekkere gönderir. Gönderilen müzekkere ardından haczin sicile şerh verilmesi(işlenmesi) ile haciz işlemi gerçekleşmiş olur .
Sicil kaydına haciz şerhi konulmak suretiyle yapılacak haciz (kaydi haciz = kayden haciz) , hukuken geçerli bir el koyma haczi olup , haczin bütün hukuki sonuçlarını doğurur. Doğuracağı hukuki sonuçlar açısından fiili haciz ile kaydi haciz arasında bir farklılık yoktur . Ancak belirtmek gerekir ki Fiili hacizden farklı olarak kaydi haciz , 3. Kişilerin iyiniyet iddiasında bulunmasını engeller. İş makinesinin sicil kaydına haciz şerhi konulmuş ise 3. Kişiler , aracın haciz edildiğini bilmediklerini ve bilebilecek durumda da olmadıklarını , kısacası iyiniyetli olduklarını iddia edemezler . Tescilli iş makinelerinin üzerindeki ihtiyati tedbir de sicilde gösterilir ve yine 3. Kişiler iyiniyet iddiasında bulunamaz .
İş makinesinin haciz edilmiş sayılması , aracın sicil kaydına haciz şerhinin işlenmesinin (kayden haczin) geçerli ve yeterli olması , tescilli araç üzerine fiili haciz konulma imkanını ortadan kaldırmaz.(Yargıtay 19. H.D. , 28.9.1984, E. 6250 , K. 1650) .
Söz konusu iş makineleri icra müdürlüğünce fiilen haczedilip muhafaza altına alındıktan sonra kıymet takdiri yapılır . Kıymet takdiri icra müdürü tarafından yapılmışsa 7 gün içinde kıymet takdirine itiraz edilebilir . Kıymet takdirinin bilirkişi tarafından yapılması gerekiyorsa , icra dairesi tarafından bilirkişi tayin edilir ve kıymet takdiri yaptırılır . Takdir edilen değer ilgili taraflara tebliğ edilir . Tespit edilen değere itiraz etmek isteyen taraf 7 gün içinde kıymet takdirine itiraz davası açmalıdır . İcra müdürü kıymeti kesinleşen makine için bir satış günü tayin eder ve satış günü ilgililere tebliğ edilir. Satış günü icralık iş makinesi açık arttırma usulü ile en yüksek teklifi veren kişiye ihale edilir. İlgili ve isteklilerin yapılan ihaleye itirazının olmaması durumunda ihale kesinleşir.
Tescilli iş makinesi , fiilen el konulmak üzere haczedilmiş ve fakat sicil kaydına haciz şerhi konulmamış ise , böyle bir haciz hukuken geçerli olmakla beraber , iyiniyetle hak iktisabında bulunduklarını iddia eden 3. Kişilere karşı ileri sürülemez . Zira ancak , tescilli iş makinelerinin sicil kaydına konulacak haciz şerhi , 3. Kişilerin iyiniyet iddiasında bulunmasına engel olur.
FİNANSAL KİRALAMA (LEASİNG) SÖZLEŞMESİYLE KİRALANAN İŞ MAKİNELERİNİN HACZİ MÜMKÜN MÜDÜR ?
Üzerinde durulması gereken diğer bir önemli husus da iş makinelerinin leasing sözleşmesiyle kiralanması hususudur. Finansal Kiralama (Leasing) bir yatırım malının mülkiyeti leasing şirketinde kalarak belirlenen kiralar karşılığında kullanım hakkının kiracıya verilmesi ve sözleşmede belirtilen süre sonunda varlığın mülkiyet hakkının da devrinin öngörüldüğü bir finansman tekniğidir Uygulamada genel olarak iş makineleri leasing sözleşmesi gereği finans kuruluşlarınca tacir ve diğer esnaflara kiralanmaktadır. İlgili kişiler haczin yapılacağının kendilerine bildirilmesinden sonra hacze ilişkin itirazlarını bildirirler.
İş makineleri üzerinde hak sahibi bulunanlar haczin geçersizliği iddiasında bulunabilirler Bu iddialarına dayanak teşkil eden Finansal Kiralama Kanunu’nun 29. Maddesine göre “Kiralayan aleyhine icra yoluyla takip yapılması hâlinde finansal kiralama konusu mallar sözleşme süresi içinde haczedilemez.” Leasing sözleşmesi noter tarafından onaylanmasıyla geçerlilik kazanır ve bu sözleşme süresince kiralanan iş makineleri haczedilemez . Sonuç olarak bahsi geçen kanun ve Yargıtay’ın süreklilik kazanmış içtihatları doğrultusunda Leasing sözleşmesiyle kiralanan iş makinelerinin haczedilemeyeceği son derece açıktır.
KAYNAKÇA
- BAKİ KURU , İCRA VE İFLAS HUKUKU, TÜRKMEN KİTAPEVİ,İSTANBUL,2016
2.MUZAFFER AYDIN, HACZEDİLEMEYEN MAL VE HAKLAR, ADALET YAYINEVİ,ANKARA,2012
- TALİH UYAR, İCRA HUKUKUNDA HACİZ, BİLGE YAYINEVİ , ANKARA,2016
- TİMUÇİN MUŞUL, İCRA VE İFLAS HUKUKU , YETKİN YAYINCILIK,ANKARA, 2008
- 5. YERLEŞİK YARGITAY VE BAM İÇTİHATLARI
