İŞ AKDİNİN FESHİ NEDİR?
İş akdi, hangi türde yapılmış olursa olsun tarafların karşılıklı anlaşmasıyla kural olarak her zaman sona erdirilebilir. Fesih tek taraflı irade beyanıyla sözleşmeyi sona erdiren bir bozucu yenilik doğuran haktır.
HAKLI FESİH – HAKSIZ FESİH NEDİR?
Haklı nedenle fesih, dürüstlük kuralları çerçevesinde iş ilişkisini sürdürmesi beklenemeyecek tarafa, iş akdini derhal feshetme yetkisi veren, bozucu yenilik doğuran bir haktır. İş Kanununun 24. maddesine göre haklı fesih işçi açısından ele alınırken 25. maddede haklı fesih işveren açısından ele alınmaktadır.
Haksız fesih ise, işverenin ya da işçinin iş akdini feshederken bildirmiş olduğu fesih gerekçelerinin İş Kanunundan doğan haklı fesih nedenlerinden sayılamaması halidir.
DEPREMZEDELER İŞTEN ÇIKARILABİLİR Mİ?
İşten çıkarma yasağı; iş akdinin işveren tarafından feshedilmesinin yasaklanmasıdır. İşten çıkarma yasağı, kısa çalışma ödeneğinin aksine Olağanüstü hal ilan edilen 10 ilin tamamında geçerlidir. Yani Olağanüstü hal ilan edilen 10 ilin tamamında herhangi bir il-ilçe ayrımı yapılmaksızın işten çıkarma yasağı söz konusudur. Sayılan bu iller Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa’dır.
22 Şubat 2023 tarihli Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin “İstihdamın Korunmasına ilişkin tedbirler” başlığı altında işten çıkarma yasağının bazı istisnaları yer almaktadır. Bunlar;
- İş Kanunun 25. Maddesinin 1. Fıkrası 2. Bendinde yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler,
- Belirli süreli bir iş veya hizmet sözleşmelerinde sürenin sona ermesi,
- İşyerinin herhangi bir sebeple kapanması veya faaliyetlerinin sona ermesi,
- İlgili mevzuatına göre yapılan her türlü hizmet alımları ile yapım işlerinde işin sona ermesidir. Sayılan bu 4 hal dışında iş akdi işveren tarafından feshedilemez.
İŞTEN ÇIKARMA YASAĞININ YAPTIRIMI
Deprem bölgesinde çalışan işçilerin işten çıkarılma yasağına karşın iş akdini feshetme yani işten çıkarmaya karşın işverene 1 aylık asgari ücretin brüt tutarı kadar yani 10.008 TL idari para cezası uygulanır.
İŞTEN ÇIKARILAN İŞÇİNİN HAKLARI NELERDİR?
Covid-19 salgın döneminde işten çıkarılan işçilerin haklarında olduğu gibi depremzede işçilerin de işten çıkarılmaları durumunda bu işverenin iş akdini feshi ya haksız ya da geçersiz olarak nitelendirilmektedir. Deprem bölgesindeki işten çıkarılan işçiler, eğer işe iadesi gereken bir yerde çalışıyorsa ve işe iadenin diğer koşullarını sağlıyorsa, işe iade ve/veya İş Kanunundan kaynaklanan kıdem-ihbar gibi tazminatlara da hak kazanabilmektedir.
KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ NEDİR?
Ekonomik, sektörel, zorlayıcı sebep veya bölgesel kriz sebeplerinden biri veya birkaçı sebebiyle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin önemli ölçüde azalması veya işyerinin faaliyetlerinin geçici veya tamamen durdurulması halinde kısa çalışma düzenine geçilebilir.
Kısa çalışma düzeninden söz edebilmek için işyerinin bir bölümünde veya tamamında çalışma süresinin geçici olarak en az üçte biri oranında azalması veya süreklilik koşulu aranmaksızın en az dört hafta süreyle faaliyetinin tamamen veya kısmen durdurulması gerekmektedir.
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanılabilmesi için işsizlik sigortası hak etme koşullarının sağlanması gerekmektedir.
Kısa çalışma ödeneği pandemi döneminde de kullanılan işsizlik fonundan karşılanarak ödenmektedir.
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile olağanüstü hal ilan edilen 10 ille sınırlı olmak üzere Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından belirlenecek il/ilçelerde bulunan işyerleri veya deprem sebebiyle yıkık, acil yıkılacak, ağır veya orta hasarlı olduğunu belgeleyen işyerleri için uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin kararnamede belirtilen 25.08.1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunun ek 2. Maddesi kapsamındaki işverenlerin başvurusu doğrultusunda kısa çalışma ödeneği verilir.
Bu kısa çalışma ödeneği ile, asgari brüt ücret tutarının %150’sinden fazla olmamak kaydıyla, söz konusu işçinin ücretinin %60’ı ödenecektir. Yani asgari brüt ücret tutarı olan 10.008 TL’nin %150’si olan 15.012 TL’yi aşmayacak şekilde işçi ne kadar ücret alıyorsa brüt ücret bakımından o ücretin %60’ı ödenecektir. 25.000 TL’ye kadar ücret alan işçiye brüt ücret olarak o ücretin %60’ı ödenecek ancak işçinin aldığı ücret 25.000 TL’yi geçiyorsa bu durumda %60’ı 15.000 TL’yi geçeceği için işçi 15.000 TL ile sınırlı olmak üzere kısa çalışma ödeneği ödemesi alacaktır.
NAKDİ ÜCRET DESTEĞİ?
Bir işçinin kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için belli şartlar vardır (örneğin prim-gün sayısını tamamlamak gibi). Bu şartları tamamlamamış olan işçilere kısa çalışma ödemesi sağlanamayacağından dolayı nakdi ücret desteği sağlanmaktadır.
22 Şubat 2023 tarihli Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin “Nakdi Ücret Desteği Sağlanmasına İlişkin Tebdirler” başlıklı 4. Maddesinde de açıkça belirtildiği üzere İşçilerin nakdi ücret desteğinden yararlanabilmesi için; OHAL ilan edilen illerde çalışması, işvereni tarafından kısa çalışma başvurusu sonucu yeni bir hak sahipliği oluşmamış olması, deprem nedeniyle işyerleri kapatılması veya kapanması sebebiyle iş sözleşmesi feshedilmiş olması, İşsizlik Kanunu kapsamında yeni bir işsizlik ödeneği hak sahipliği oluşmaması, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almaması, bunların yanında varsa daha önce başlatılabilecek durumda olan hak sahipliklerinden kalan süreler tamamlanması şartlarını sağlaması gerekir.
Nakdi ücret desteği günlük olarak 133,44 TL’dir. Bu nakdi ücret desteği işsizlik sigortası fonundan sağlanacaktır. Yapılan ödemelerden damga vergisi hariç hiçbir kesinti yapılmamaktadır.